De oprichting van zo’n Derde-Wereld-winkel, al gauw enkel Wereldwinkel genoemd– de eerste in Nederland – in Breukelen is vooral het persoonlijk initiatief van Johan Derks. Hij kwam op dit idee na een verblijf van twee jaar in Oeganda (waar hij werkzaam was als leraar) en door de ideeën van Dick Scherpenzeel
Zijn belangstelling voor ontwikkelingslanden dateerde al uit zijn studententijd waarin hij actief was in verenigingen die zich met de problematiek van ontwikkelingslanden bezighielden. Dat waren meestal katholieke verenigingen. De heer Derks had geen deel uitgemaakt van de rietsuikergroepen maar had er wel affiniteit mee en kende ook een aantal leden van die groepen. Pastor Paul Brenninkmeijer sloot zich bij het initiatief van Derks aan evenals John en Liesbeth Zuidgeest, beiden werkzaam bij de Wereldomroep. Een werkgroep Wereldwinkel was ontstaan.
De productenverkoop begon aanvankelijk vanuit de woonkamer van Derks (aan het Zandpad nr. 83): rietsuiker en kunstnijverheidsproducten ingekocht bij SOS-Wereldhandel, de latere Fair Trade Organisatie. SOS-Wereldhandel is in 1980 voortgekomen uit de in 1959 opgerichte Stichting Komitee SOS (Steun voor Onderontwikkelings Streken). De klanten waren voornamelijk toeristen; de verkoop was dan ook het grootst tijdens de zomermaanden. Toen er vanuit Breukelen zelf klandizie kwam, keek men uit naar een winkelpand. Johan Derks meldde op 30 maart 2009 nog in een e-mail: ‘dat hij weleens bij Boekhandel Van Kralingen een tafeltje mocht vullen met Kunstnijverheid en dat in de winkel mocht verkopen.’ Dat pandje werd gevonden en de katholieke jongerengroep onder leiding van Martin Streng knapte het pandje op. In 1969 werd zo de eerste Wereldwinkel van Nederland geopend in het centrum van Breukelen. Het adres was Brugstraat 21. ‘De Vaderlander’ – de plaatselijke krant – beschreef op 20 augustus 1969 ‘Dat is een niet-commerciële winkel, waarin volkskunst-produkten uit Zuidamerikaanse en Aziatische ontwikkelingslanden zullen worden verkocht. De opbrengst komt ten goede aan het ontwikkelingswerk.’ Derks had voor ogen een keten van Wereldwinkelwinkels in Nederland, waar een rechtvaardige prijs voor producten werd betaald. Dat zou ontwikkelingslanden de kans geven een eigen economie op te bouwen.
Journalist John Zuidgeest schreef op, 23 augustus 1969 in Het Vaderland: ‘Idealisme en snuisterijen in pasgeopende Wereldwinkel.’ De lead van het artikel begint met: ‘Breukelen, klein en schilderachtig gelegen aan de Vecht, heeft een Wereldwinkel, als eerste in Nederland. Een wat weidse naam voor een klein en oud pand in een smal straatje. In deze Wereldwinkel een uitstalling van kunstnijverheidsprodukten uit landen als de Filippijnen, Haïti, Mexico, Venezuela, Oeganda, enz’ In het artikel komt Johan Derks aan het woord: ‘Het is eigenlijk een experiment. Ik wil wel eens zien in hoeverre er in Nederland belangstelling is voor produkten uit de ontwikkelingslanden. En dat is eerlijk gezegd niet tegengevallen. Eén zo’n winkel zet natuurlijk nauwelijks zoden aan de dijk. Het is dan ook mijn bedoeling om meer van dit soort winkels te creëren. Daarvoor heb ik dan wel de medewerking nodig van de autoriteiten, dat wil zeggen van de diverse gemeentebesturen. Van de gemeente Breukelen heb ik dit pand, waarin ik nu zit, gratis in bruikleen gekregen. Totdat het afgebroken wordt.’ Even verderop zegt Derks: ‘Een aantal van die winkels zou al leuk zijn. Maar waar ik eigenlijk naar streef is een soort handelscentrum. Maar dat is nog verre toekomstmuziek.’
Het Utrechts Nieuwsblad van 22 augustus 1969 berichtte over de opening: ‘Door wethouder G.T. van der Vlis is gisterenavond onder grote belangstelling – ook van kooplustigen – een voor afbraak bestemd pand aan de Brugstraat in Breukelen een sociaal project geopend, dat zich onder de naam “Wereldwinkel”heeft aangediend. /…/ Derks vormde een werkgroep, die nu met hulp van Breukelse jongeren in het Brugstraatpand op donderdag, vrijdagavond en zaterdag, de handwerkartikelen aan de man brengt. /…/ Achter de werkgroep staat de Stichting S.O.S. te Kerkrade, welke de contacten met de ontwikkelingslanden onderhoudt en de importen verzorgt. /…/ Directeur van de S.O.S. is de heer Paul Meijs, die nadat de heer Derks een inleiding had gehouden, één en ander toelichtte. /…/ Wethouder Van der Vlis vertelde dat b. en w. van Breukelen na de eerste aanvraag voor de “Wereldwinkel”niet goed wisten wat er aan de hand was. Nader kennismaking met de opzet bracht blijdschap over het verheugde verschijnsel, dat er sprake is van een vrijwillige inzet voor anderen. Het pand werd toen gratis ter beschikking gesteld.’
John en Liesbeth Zuidgeest, verspreidden via de media het idee van de Wereldwinkel en droegen zo bij aan de ontwikkeling op landelijk niveau. Twee jaar na de oprichting van de eerste winkel in Breukelen waren er in heel Nederland al 170 winkels. Toen Derks in 1970 naar Afrika vertrok, nam Brenninkmeijer met de werkgroep de organisatie over. Helaas stond het winkelpand op de saneringslijst en moest ontruimd worden. Er was wel een vergunning verleend voor een standplaats op de weekmarkt maar daar mochten alleen producten verkocht worden en geen politieke actie-informatie verstrekt over derdewereldproblematiek zoals in de jaren 1972-1974 bijvoorbeeld over Angola, Vietnam, Chili, Suriname. Inmiddels had de werkgroep een nieuw pand op het oog: hoek Brugstraat en Dannestraat. De procedure ondervond vertraging en helaas – het ging niet door: er waren ook andere gegadigden. Ook van een tijdelijke winkel ergens in Breukelen is het niet gekomen. In 1972 is de eerste Wereldwinkel opgeheven.